Wszystkie występujące w Polsce trzmiele należą do rodzaju bombus. Cały ten rodzaj, który obejmuje u nas ponad 20 gatunków, podlega ochronie prawnej. Rozróżnienie poszczególnych przedstawicieli trzmieli na podstawie budowy zewnętrznej jest bardzo trudne (np. samce rozpoznawane są m. in. na podstawie aparatów kopulacyjnych).
Biologia poszczególnych gatunków jest również bardzo podobna. W warunkach środkowoeuropejskich zapłodnione jesienią samice (królowe) zakładają na wiosnę nowe gniazda. Większość polskich gatunków trzmieli gnieździ się pod ziemią ze względu na warunki klimatyczne.
Gniazda podziemne zakładają głównie w opuszczonych norach drobnych gryzoni, a nadziemne budowle umieszczają wśród gęstej roślinności łąkowej, leśnej, czasem pod korzeniami drzew, pod stertami kamieni itp. Dawniej, gdy trzmiele występowały bardzo licznie, spotykano je w przeróżnych miejscach: w szczelinach drewnianych budynków, w ptasich budkach, w porzuconych kaloszach i kieszeniach odzieży, w rupieciarniach, szopach, itp.
Na ogół matki trzmieli wybierają na gniazda miejsca suche i słoneczne. W gnieździe matka buduje okrągłe, pionowo ustawione, woskowe, beczułkowate komory, do których składa po jednym jaju. W komorach rozwijają się białawe larwy, które, dokarmiane przez matkę, rosną dość szybko. Z larw powstają mniejsze od matki robotnice, będące samicami o uwstecznionych gruczołach rozrodczych. Robotnice przystępują do rozbudowy gniazda i zaopatrywania go w zapasy żywności dla przybywającego potomstwa.
Pod koniec lata gniazdo zamieszkuje kilkadziesiąt do kilkuset osobników. Z niezapłodnionych jaj wylęgają się samce, których jedynym zadaniem jest zapładnianie samic. Jesienią cała rodzina, złożona z robotnic budujących gniazdo, samców oraz starej matki, ginie.
Na zimę pozostają tylko młode zapłodnione samice (matki), które zimują w ściółce, w glebie lub pod mchem, a na wiosnę zakładają nowe gniazda.
Trzmiele
