W wielu językach ptak ten nazywany jest ?trznadlem ogrodowym”, od łacińskiego hortulana. Jego nazwa nie jest zupełnie właściwa, ponieważ nie gnieździ się w ogrodach, chociaż czasami może zakładać gniazda w sadach lub winnicach.
Ortolan zasiedla niziny i obszary wyżynne z dużymi polami i rzadko rozmieszczonymi drzewami i krzewami, skraje prześwietlonych lasów graniczące z polami i suche, ciepłe, kamieniste zbocza z zaroślami. Występuje też w alejach drzew, wzdłuż dróg i ścieżek.
Śpiew ortolana przypomina śpiew trznadla. Składa się z 3?4 tonów, spośród których końcowy jest niższy od poprzednich. Jest to melancholijnie brzmiące ?ti-ti-ti-ti-jer”.
Ptak ten przylatuje w maju. Okres lęgowy trwa od maja do lipca. Gniazdo jest zwykle umieszczone w zagłębieniu ziemi. Zbudowane jest z korzonków, kawałków liści, źdźbeł traw i innych roślin oraz miękko wyścielone delikatnym materiałem roślinnym i włosiem. 4?5 jaj wysiaduje samica przez 10?13 dni. Jaja mają rzadko rozmieszczone plamy, kropki i paski w kolorze od czarnobrązowego do czerwonego na białym lub różowawym tle.
Młode opuszczają gniazdo po 10?13 dniach opieki rodzicielskiej. Niektóre pary wyprowadzają drugi lęg. Pożywienie młodych i dorosłych jest podobne jak trznadla. Jest ptakiem wędrownym. Po zakończeniu okresu lęgowego ortolany gromadzą się w małe stadka i odlatują w sierpniu na zimowiska w Afryce i na Półwyspie Arabskim.
Ortolan jest nieco mniejszy od trznadla. Samiec ma zielonoszarą głowę, kark i pierś. Duża żółta plama na podgardlu jest przedzielona szarymi ?wąsami”. Spód ciała jest cynamonowobrązowy, a skrzydła, ogon i plecy brązowe, z ciemnymi podłużnymi plamkami. Dziób jest czerwonawy, a wokół oka wąska, żółta obwódka.
Samica jest nieco jaśniejsza. Jej pierś jest plamkowana, lecz podgardle jest także żółtawe z ciemnymi plamkami. Ma również szare, podobne do wąsów paski i jasną obwódkę wokół oka. Młode są podobne do samicy. Pisklęta mają pomarańczowoczerwone wnętrze paszczy z żółtymi zajadami. Ortolan zaczął się rozprzestrzeniać w Europie od XVII wieku. Obecnie zamieszkuje większą część Europy z wyjątkiem północnej części Rosji i Wielkiej Brytanii, występuje na wielu izolowanych obszarach. Zamieszkuje również środkową i zachodnią Azję. W Polsce jest nielicznym lub średnio licznym gatunkiem lęgowym. W wielu rejonach Europy liczebność ortolanów spada.
Ortolan
