Sikora bogatka ma głowę czarną z białymi policzkami. Brzuch żółty z czarnym pasem przez środek. U samic krawacik ten jest krótszy, w połowie brzucha zwęża się i zanika. U samców rozszerza się wyraźnie i tworzy dużą czarną plamę na spodzie brzucha. Młode ptaki mają policzki żółtawe i niekompletny czarny rysunek na głowie.
Bogatki zaczynają śpiewać najwcześniej ze wszystkich ptaków – już w słoneczne, styczniowe lub lutowe dni można usłyszeć Ich rytmicznie powtarzane, czyste gwizdy ?cici-be, cici-be…” (czasem w wersji dwusylabowej: ?ci-ta, ci-ta, ci-ta…”). Ponadto bogaty repertuar różnych zawołań (?pik-pik, pik-pik”, ?ce-łidełit”, ?ti-tji” itp.), często zakończonych szybkim, trzeszczącym ?czeczecze” lub ?czrrr”.
Gatunek ten jest częściowo osiadły. Na zimę zbiera się w stadka wraz z innymi gatunkami sikor i rozpoczyna koczowniczy tryb życia, często przenosząc się do osiedli ludzkich.
Sikora bogatka gniazduje w dziuplach, budkach lęgowych, czasem nawet skrzynkach na listy, słupkach ogrodzeniowych i tym podobnych miejscach. Znosi od 6 do 11 jaj (czasem nawet 18). Wysiaduje samica. Wysiadywanie trwa 12-15 dni, młode opuszczają gniazdo po 15-17 dniach. Jeden, czasem dwa lęgi w roku.
Pożywieniem bogatki są jaja, larwy, gąsienice i postacie dorosłe owadów, a także nasiona. W karmniku chętnie zjada łój i nasiona słonecznika.
Bogatka to nasza największa i najpospolitsza sikora. Zna ją chyba każdy, gdyż zimą jest najczęstszym gościem w karmnikach dla ptaków – bardzo chętnie korzysta z wywieszonych kawałków słoniny lub kubków z łojem, zjada także nasiona słonecznika, ziarna zbóż itp. Nie stroni od bliskości człowieka, gdyż w pobliżu osiedli ludzkich znajduje mnóstwo pokarmu pomagającego jej przetrwać trudny okres zimowy. Jest odważna i ciekawska, przyzwyczajona daje się nawet karmić z ręki. Za bogatką mogą podążać także inne sikory – w naszych karmnikach zjawiają się wówczas wielogatunkowe stada złożone z modraszek, sosnówek, czubatek, czarnogłówek i szarytek. Obfitość pożywienia w karmniku przyciąga także kowaliki, jednakie są samotnikami i starają się raczej trzymać z dala od rozwrzeszczanej, ruchliwej hałastry.
Naturalnym miejscem gniazdowania bogatki są dziuple. W miejscach, gdzie dziupli brakuje, sikora ta chętnie gnieździ się w wywieszonych przez człowieka budkach lęgowych. Bogatka jest jednak ptakiem bardzo licznym, zdecydowanie liczniejszym niż ilość dogodnych miejsc do gniazdowania. Często więc zmuszona jest założyć gniazdo w przeróżnych dziwnych, najmniej spodziewanych zakątkach. Notowane były nawet przypadki, gdy bogatki składały jaja wewnątrz porzuconych na podwórku konewek, a nawet powieszonych na gałęzi drzewa starych kaloszy. Opisano też sytuację, gdy bogatka założyła gniazdo wewnątrz rury szlabanu na przejeździe kolejowym. Pomimo że szlaban był co chwila podnoszony i opuszczany, a wokół z hukiem pędziły pociągi, samica spokojnie siedziała na gnieździe i z sukcesem wyprowadziła młode. Nie wszystkie bogatki mają jednak tyle szczęścia. Zdarza się, że ptak na gniazdo wybierze na przykład wnętrze metalowego słupka ogrodzeniowego. Taka rura przypomina mu wydrążony pień, jednak jest dużo bardziej zdradliwa. Wystarczy bowiem niewielki deszczyk, a niezabezpieczony od góry żadnym daszkiem słupek wypełnia się wodą. Jeśli wewnątrz są jaja, ulegają wychłodzeniu, a znajdujące się w środku zarodki zamierają. Gdy z jaj wykluły się już pisklęta, topią się one w swej metalowej pułapce. Jeśli kiedykolwiek znajdziecie na swojej działce gniazdo bogatki w takim miejscu, zabezpieczcie je w miarę możliwości prowizorycznym daszkiem, zrobionym chociażby z kawałka deski, tak by umożliwić dorosłym osobnikom wlatywanie do środka i karmienie młodych, a jednocześnie ustrzec samo gniazdo przed zalaniem.
Sikora bogatka
Mój ukochany ptak. Nie wyobrażam sobie życia bez śpiewu ptaków. Nawet takie niepozorne sikorki dodają uroku tej szarej rzeczywistości.