Kaczka krzyżówka wykazuje wyraźny dymorfizm płuciowy. Samica brązowa w brunatne plamy. Samiec w szacie godowej łatwo rozpoznawalny, z metalicznie połyskującą, zieloną głową i białą obrożą na szyi. W szacie spoczynkowej podobny do samicy, ale różniący się od niej jednolicie żółtozielonym dziobem i obecnością czekoladowej barwy na szyi i piersi. W każdej szacie kaczki krzyżówki można odróżnić od innych gatunków po fioletowym, biało obramowanym lusterku na skrzydle. Sylwetka w locie przypomina krzyżyk (stąd nazwa).
Samica kwacze w powszechnie znany sposób: ?klak-klak-kłak-kłak”. Samiec w okresie godowym wydaje krótki gwizd ?pju” oraz ciche, nosowe ?weep”.
Wiosenny przelot krzyżówek trwa od lutego do kwietnia. W maju i czerwcu (samce) oraz lipcu i sierpniu (samice i młode) zlatują na tzw. ?pierzowiska”, które liczą kilkanaście tysięcy osobników (w Polsce największe pierzowisko krzyżówek znajduje się w Parku Narodowym ?Ujście Warty”). Po wymianie piór odlatują na południe (wrzesień-grudzień) lub pozostają w kraju na niezamarzających rzekach, jeziorach i zbiornikach zaporowych, zwłaszcza w obrębie miast.
Gniazdo znajduje się na ziemi bądź w obszernej dziupli. Od kwietnia do maja składa 9-13 jaj, wysiadywanie trwa 27-28 dni, po wykluciu samica wodzi młode przez 50-60 dni. Jeden lęg w ciągu roku.
Kaczka krzyżówka odżywia się roślinami i bezkręgowcami wodnymi, które są przecedzane przez znajdujące się w dziobie sito.
Tego gatunku nikomu chyba przedstawiać nie trzeba. Najpospolitsza polska kaczka, spotykana na prawie wszystkich zbiornikach wodnych, przodek kaczki domowej, najliczniej pozyskiwany przez myśliwych gatunek ptaka. Krzyżówki występują wszędzie, gdzie jest choć trochę wody, nawet na małych oczkach pośród lasów oraz w krajobrazie rolniczym i w parkach miejskich.
Podobnie jak u większości gatunków z rodziny kaczkowatych, także u krzyżówki występuje wyraźny dymorfizm płciowy, czyli – mówiąc prościej – różnica w wyglądzie pomiędzy samcem a samicą. Kaczor jest w szacie godowej ubarwiony bardzo kolorowo, ma metalicznie lśniącą głowę i charakterystyczne, loczkowato zawinięte środkowe piórka nadogonowe. Kaczka ma natomiast ubarwienie bardzo skromne, brązowe z brunatnymi prążkami. Taką sytuację bardzo często spotykamy w świecie ptaków i jest ona silnie związana z podziałem ról obu płci. Niepozorne, maskujące ubarwienie samicy ma na celu ukrycie jej przed chciwym wzrokiem drapieżników podczas wysiadywania jaj i wodzenia piskląt. Barwne upierzenie samca służy natomiast przyciągnięciu uwagi samic podczas rywalizacji o partnerki. Samice chętniej decydują się na wybór lepiej wyglądających samców, gdyż jest to oznaką ich kondycji i zdrowia oraz gwarancją, że potomstwu przekazane zostaną jak najlepsze geny.
Notabene, przy końcu sezonu lęgowego kaczory pierzą się całkowicie (wymieniają wszystkie pióra) i już w czerwcu upodabniają się swym wyglądem do samic. Przyjmują tak zwaną ?szatę spoczynkową”, która będzie im towarzyszyć aż do następnego pierzenia (tym razem częściowego), odbywającego się we wrześniu i październiku. Wtedy znów powrócą do swych pięknych, godowych barw.
Różnica w wyglądzie pomiędzy samcem a samicą tego samego gatunku bywa nieraz powodem zabawnych nieporozumień wśród początkujących obserwatorów.
Kaczka krzyżówka – samica i samiec
Mama krzyzówka choć w troche innych kolorach?