Głównym środowiskiem zasiedlanym przez krzyżodzioby świerkowe są lasy świerkowe i jodłowe zarówno na nizinach, jak i w górach. Krzyżodzioby przebywają w tych lasach, w których jest urodzaj szyszek. Dlatego w jednym roku na pewnych terenach mogą występować licznie, lecz zdarza się, że w roku następnym opuszczają całkowicie ten obszar.
O krzyżodziobie często mówi się, że jest papugą lasów iglastych, z powodu nadzwyczajnej zwinności z jaką porusza się po drzewach i umiejętności zwisania na szyszkach głową w dół. Czasem odcina szyszki dziobem, następnie przenosi na inne drzewo i, przytrzymując nogą na gałęzi, wydziobuje z niej nasiona. Często przed wyłuskaniem wszystkich nasion porzuca szyszkę i leci po następną. Lot krzyżodzioba jest szybki i falisty, i towarzyszy mu głośne ?kip-kip”. Na ziemi porusza się niezdarnymi skokami.
Krzyżodziób świerkowy gnieździ się czasem dwa razy w roku. Może wydawać potomstwo w dowolnym miesiącu w ciągu roku, lecz najczęściej dzieje się to od stycznia do kwietnia. Termin lęgu zależy w dużej mierze od dostępności głównego pokarmu ? dojrzałych szyszek. Gniazdo krzyżodzioba jest solidną konstrukcją o ścianach grubości do 3 cm, zapewniających świetną izolację. Zawsze jest ono usytuowane na drzewach iglastych, wysoko i blisko pnia lub w gęstwinie gałęzi peryferyjnych. Gniazdo buduje samica, wykorzystując gałązki iglastych drzew, mech, porosty i delikatne korzonki. Samiec pomaga partnerce, zbierając i przynosząc budulec. Samica składa 3?4 zielonkawe jaja z rzadko rozsianymi, rdzawymi plamkami. Wysiaduje je od momentu złożenia pierwszego jaja i prawie nie opuszcza gniazda przez 12?14 dni. Samiec karmi samicę jeszcze w pierwszych dniach po wylęgnięciu się piskląt. Po 14 dniach młode opuszczają gniazdo, lecz pozostają jeszcze z rodzicami przez jakiś czas, a później łączą się z innymi rodzinami. Jest to ptak częściowo osiadły, podejmujący dalekie, inwazyjne wędrówki.
Dorosłe samce są prawie całe cegłastoczerwone, tylko skrzydła i ogon mają brązowe. Można spotkać również samce żółtozielone (nie są to młode samce, jak uważają niektórzy, gdyż stwierdzono, że czerwono ubarwione samce mogą zmieniać upierzenie na żółte). Na ubarwienie wpływa ilość zjadanego pokarmu i fizyczna kondycja ptaka. Samica jest żółtozielona, z ciemnymi podłużnymi paskami i żółtawym kuprem.
Młode są oliwkowobrązowe z wierzchu i szarobiałe od spodu oraz są strychowane. Krzyżodziób świerkowy zamieszkuje lasy Europy, Azji, Ameryki Północnej i północno-zachodniej Afryki. W Polsce gnieździ się w górach i na północnym wschodzie, zwykle nielicznie i nieregularnie.
Krzyżodziób świerkowy - samiec
